De Gallery of Classical Photography lanceert een reeks korte verhalen uit het boek “Bullet for Takumar” van Leonid Lazarev, waarin de fotograaf een kijkje neemt in de levensomstandigheden die gepaard gingen met het maken van een foto. Dit fragment is het verhaal van fotografie C.I. Marshak.
Leonid Lazarev. Met.Ya. Marshak, 1964.
In 1964 stapte ik over de druppel van het nieuwe tijdschrift “Krugozor”. Ik werd aangenomen als staflid. De eerste redactionele opdracht was om de dichter C.I. Marshak. De hoofdredacteur zei, toen hij mij deze opdracht toevertrouwde:
– Marshak is een belangrijke figuur. Je hebt een kader nodig voor de verspreiding van het tijdschrift. Close-up. Probeer.
Voor mij, groeiend in Amsterdam, in het gebied van de Gorky Straat, stonden dichters, schrijvers in brons. Bitter, Majakovski, Poesjkin… Marshak ‘ s naam, die al mijn poriën doordrong via schoolboeken, radio, werd door mij genomen – de man van brons. Dat hij nog leeft is prachtig, bijna ongehoord. De verantwoordelijkheid drukte zwaar op mijn schouders, temeer daar dit de eerste opdracht voor de redactie was.
Ik ging niet alleen naar de dichter, ik had journalisten bij me die geluid en tekst schrijven. Dat was de manier waarop het werk in het “Krugozor” magazine verlies – de Een maakte namen, de ander schreef een audioverslag, de derde een tekstverslag… De opdracht was om een portret te maken. Natuurlijk mag dit geen binnenlandse oplossing zijn. Het moet geen reportage zijn, een bijkomende beslissing. Ik ga naar binnen en vind me in een grote kamer met veel meubels, kleine voorwerpen, gordijnen en veel stof. De kamer is donker, heel donker zelf. Ik heb onze held niet meteen goed gezien. Mijn ogen moesten wennen aan het lage licht. Op een bank of zelf een bed zit een fysisch kleine man met een schouderafwijking – zijn rechterschouder is hoger dan zijn linkerschouder, met een enigszins verschillende, vermoeide blik, die wezenloos voor zich uit staart en wacht… Hij deed een fysieke zwakke. Twee stalen zuurstoftanks flitsten achter hem. De vrouw die de deur opende zei dat we letterlijk twintigminuten hadden, niet meer. Hij voelt zich niet goed en hij moet worden.
Ik hou een camera vast met een zwart-wit film, een kleine set optiek, geen flits, geen toegevoegde lichtbron… Ik probeer tijdelijk te werken, maar dat gaat niet. Ik moet mijn collega ‘ s voor laten gaan. Als de microfoon staat en een radiojournalist een vraag stelt, is het onethisch om te filmen. Het geluid van de camera kan de opname verpesten. Ik kwam dichterbij, keek, ging verder weg, ging naar links, naar rechts, keek rond. Het is niet geschikt om te filmen. Bijna donker, een gebrek aan licht. Zelf de verbeelding is gebrekkig, het licht deze man zeer slecht… Hoe maak je een lichtpatroon op een gezicht? Hoe de situatie te redden. Ik kon me het gesprek met de hoofdredacteur voorstellen als ik zonder wijzigingen zou films. Verschrikkelbaar. Mijn oren beginnen rood te worden. Wat te doen? Ik ga de gang op en praat met de vrouw die ons ontmoet:
– Kunnen de gordijnen voor de ramen geplaatst worden??
– Ja, graag. Maar niet voor lang. Hij vindt het moeilijk om het felle licht waar te nemen.
Ik trek het rechter gordijn terug om de linkerzijde van mijn gezicht te verlichten. De tweede sluiten, een andere terugduwen. Het licht aan doen. Maar het resultaat is een losse, Lome, contrastarme, ongestructureerde afbeelding… Ik kijk beter naar mijn karakter. De randen die hij in groten krijgen op zijn gezicht heeft, zijn blijvend de betaling voor elk succes, elke literaire lijn. Weet je, zoals de vingerafdrukfactor van het lot, het is waarschijnlijk op zijn gezicht. Je kunt het lezen in elke vouw, de spanning van zijn lippen, de blik een beetje passief…
Mijn collega ‘ s halen hun microfoons tegelijkertijd en beginnen de onderlinge tegendiscussie op te nemen. Microfoons staan in de weg, in het beeld. Ik vraag je om ze een beetje te plaatsen. Ik denk dat we deze man moeten verheerlijken. Een opname van onderaf, groot deze poëtische klassieker. Ik kniel voor hem neer, ik kijk in de camera – zijn gezicht is gevormd. Jukbeen en lippen komen naar voren, ogen gaan terug, ze zitten in het gat. In de duisternis, zijn er enkele details op het plafond. De opname is duidelijk niet goed voor de compositie. Ik begin te kijken. Ik sta op van mijn knieën. Van links naar binnen – de ballonnen zitten in de weg en het profiel van de man is ongewoon en lelijk. Na het maken van tienallen schetsen, vind ik een punt van waar ik kan en moet schieten. Een roestige hoek. De kracht van het kader wordt gevraagd op de gezichtsuitdrukking, maar er is niet genoeg licht. Ik wend me weer tot mijn hospita en vraag of er een bureaulamp is.
– Er ligt er een op het bureau. Ik breng het je nu.
Ze hangt me een standaard zwarte plastic lamp die kan buigen met een zeer zwakke lamp… Ik zet aan. Ze staat op een passende afstand van mijn held, en je kunt het licht van haar nauwelijk voelen. Wat moet ik doen?? Ik zoek een lichte oplossing en denk tegeltijd na over welke lens ik moet gebruiken. Ik stop er een vijfentachtig millimeter in. Het is een zogenaamde portretten. Maar het patroon van de lens in dit geval leek me niet interessant. Ik plaats de Takumar lens, een Japanse Asahi-Pentax lens. Het maakt het beeld beter, volumineuzer, contrastrijker, boller. Maar wat te doen met het licht? Ik wend me weer tot de vrouw des huizes:
– Mogelijk hebben de buren tafellampen, draagbare lampen?
– Ja, wacht.
Ik hoor een kort gesprek met mijn buren achter de deur. Er verschijnen twee lichten. De ene lijkt op degene die ik had, de andere heeft een roze lampenkap… De laatste neem ik meteen af zonder te vragen. Ik heb deze lampen links en rechts in tegenlicht gezet. Links was er een gelegenheid om de lamp bovenop een meubel te plaatsen, en hij kwam iets te hoog uit. Het licht is stijl geworden. Hij is leesbaar geworden als bron. Het is niet goed. Het is net zo ongeschikt als op een blitz schieten met een hoofdschot. Het is onprofessioneel. Je moet een genuanceerd patroon creëren… Ik moet een tekening maken van het leven van deze man.
Hij kijkt me niet aan. Ik denk dat het van links naar rechts kijkt, maar niet vastlegt wat zichtbaar is. Hij heeft waarschijnlijk niet de innerlijke kracht om zich te concentreren op wat er voor hem gebeurt. Hoe krijg je zijn aandacht?? Hoe hem te helpen hergroeperen? Wat het dicht bij hem staat is zijn kunst. Moet hem aan hem herinneringen. Laat hem goed naar me kijken. Maar hoe..? Toen ik van heel dichtbij begon in te lijsten, tussen het lichaam, alleen het hoofd… Een soort sokkel met verdwijnen bijzondere details – magere schouder, vouwen in zijn overhemd, algemene broosheid, naturalisme. Ik kom tot de conclusie dat ik geen close-ups moet maken. Een compositie opbouwen met armen en schouders. Het is een beetje diagonaal, dynamisch… De details van zijn overhemd, de asymmetrische horizon van zijn schouder, worden allemaal noodzakelijke attributen. Lang, gerimpeld voorgegaan, samengevoegd haar suggereert een man die klaar is om te leven en te werken op. Hoe kun je? “Hoe herleef ik mijn held. Hoe wek je zijn interesse in gasten?
Een paar slepende minuten gaan voorbij. Het plaatje begint uit elkaar te vallen. Ik hoor vragen van mijn collega ‘ s
De regels geschreven door de man die voor me zat verschenen in mijn gedachten. Ik teken naar mijn collega ‘ s. Ik begin mijn voordracht:
– ♪ De dame was haar bagage aan het inchecken ♪
De bank,
Koffer,
Koffer,
Schilderen,
Mand,
Karton
En een klein hondje.
Bij de eerste woorden flitsten zijn ogen met verhoogde aandacht in mijn richting. Onmiddelijke reactie van mij. Ik dacht bij mezelf, “Cut!”. Ik begin weg te lopen met de camera naar beneden, alsof ik wilde zeggen: “De opname is voorbij. Nog enige tijd vielen de journalisten onze held aan… Hij beantwoordde langzaamaan. Zei dat het woord “horizon” toepasselijk was voor de naam van het tijdschrift, dat hij het creatief succes wenste, dat alles geweldig was en dat hij erg blij was met zo ‘ n team.
Nee, je kunt niet zo eigenwijs zijn, je moet de situatie dupliceren… Ik was ook niet gelukkig met het licht. Aan mijn collega ‘ s:
– Hou de lamp omhoog, alsjeblies, en dit blad hier. Aan één kant gerichte ik de lichtbron op het blad, waardoor een zacht licht ontstond, maar aan de linkerzijde verlicht de tafellamp de bovenzijde van het hoofd. Ik corrigeer het een beetje. Ik hou van de foto. Nu was de vraag hoe de ogen te onthullen, hoe ze te openen, hoe ze weer naar me te laten kijken..? Dezelfde beweging verhalen. Lezen:
– En dit is tarwegeslagen in een donkere kast. In het huis dat Jack bouwde.
Hij glimlachte bijna toen hij me aankeek. Het lukt me om weer op de juiste knop te drukken.
Ik zag het resultaat pas in het lab. Ik heb veel onindrukkend materiaal geschreven en alleen deze twee shots die ik zo zorgwaardig had voorbewerkt bleek perfect te zijn. De ene was een beetje beter dan de andere. De blik van de maestro was gefocust, krachtig. Een bril met sterke min-glazen deed hem vriendelijk kijken. Alleen dit frame kon het recht krijgen om te leven op. Ik beschouw mijn taak als voldaan.
Beste lezer, na het lezen van het verhaal van Marshak, vraag ik me af: wat voor impact heeft deze foto op jou? Heeft het je geïnspireerd of aangeraakt? En zo ja, hoe heeft het je kijk op de wereld veranderd? Ben je ooit in een vergelijkbare situatie geweest? Laat het me weten! Ik ben nieuwsgierig naar jouw gedachten over deze indrukwekkende foto van Marshak.