Foto Recensie: Tazio Secchiaroli – de eerste paparazzi

De paparazzi is het vervelende getjilp van een cicade of het gezoem van een vlieg die niet kan worden weggeveegd… Tenminste, daar doet de klank van dit woord, dat in een van de Italiaanse dialecten “huispest” zou betekenen, Italianen aan denken. Paparazzo is de achternaam van een van de hoofdpersonen uit Fellini’s La Dolce Vita, wiens personage is afgekeken van een echte fotograaf uit die tijd. Zijn naam was Tazio Secchiaroli.

Brigitte Bardot

Een van de hoogtepunten van Mode en Stijl in Fotografie 2011 was de tentoonstelling “Tazio Secchiaroli. The First Paparazzi”, waarin het werk van de beroemde Italiaan, die “de vader van alle paparazzi” wordt genoemd, aan het Amsterdamse publiek werd voorgesteld. Het magische verhaal van een “kleine man” die volgens zijn eigen ijver en het grillige Fortuin een beroemdheid werd, klinkt vreemd genoeg relevant voor onze tijd, waarin een camera in de handen van miljoenen andere “helden van de menigte” belandde, die ervan dromen om er geld mee te verdienen en op een ochtend als ster wakker te worden.

Dit is niet de eerste keer dat Secchiaroli’s werk in Amsterdam wordt getoond. We zagen zijn solotentoonstelling al in 2003, in het kader van dezelfde “Mode en stijl in de fotografie” – toen was het een onderdeel van het enorme “Flash Of Art” project, overgebracht uit Italië en samengesteld door de beroemde curator en criticus Achille Bonito Oliva. Actiefotografie in Rome, 1953-1973. In 2003 werd de nadruk gelegd op het feit dat Secchiaroli tot de paparazzi-beweging behoorde, maar in 2011 werd het werk van de fotograaf uit de collecties van verzamelaar Anatoly Zlobovsky en MDF zelf in een iets andere context geplaatst. Dergelijke onverwachte overeenkomsten zijn trouwens de kracht van dergelijke festivals. Enerzijds is het een enorme tentoonstelling van Fellini’s. Grote parade!”, waarvan de nabijheid het “cinematografische” onderstreept, de afstemming van Sechiaroli’s opnamen van die fase van zijn leven, toen hij de paparazzi verliet en de lieveling en chroniqueur werd van Federico Fellini, en later de officiële persoonlijke fotograaf van Sophia Loren. Aan de andere kant is het een krachtig akkoord van tentoonstellingen gewijd aan Italiaanse realistische fotografie van de jaren 1950-70 en hedendaagse Italiaanse auteurs, evenals Juergen Teller’s staf. Dit laatste lijkt niets te maken te hebben met Sequiaroli, maar het roept de vraag op naar de dunne lijn tussen de “grootsheid” van een hedendaagse auteur die niet twijfelt aan de eigenwaarde van zijn blik, en de onwaarneembaarheid van een paparazzi uit de jaren 1950-70, die niet alleen ontsnapt aan zijn woedende helden, maar ook aan een duidelijke verklaring van zijn emoties en standpunt, balancerend tussen leegte en een vreemde tact.

Sequiaroli’s beroemdste foto’s zijn één grote illustratie van het verhaal van het zoete leven. Maar zijn eigen leven begon helemaal niet met sprookjes. Geboren in Rome in 1926 in een arbeidersfamilie, werd Tazio op vijftienjarige leeftijd conciërge in de Cinecittà filmstudio aan de rand van Rome. Toen hij zeventien was, leende zijn tante hem een oude Kodak camera. Dus werd Tazio midden jaren veertig straatfotograaf, waarvan er veel waren in de straten van het naoorlogse Rome – eeuwig rennend met camera’s en lompe flitsers in een poging een primeur te vangen, half uitgehongerd, wanhopig om een stukje brood te verdienen. En toch leek zo’n carrière hemels: 50 jaar later geeft Sequiaroli toe dat een van de bepalende momenten in zijn passie voor fotografie het feit was dat “een camera zoveel lichter is dan het houweel van een graafmachine”. Met zijn eerste Kodak filmde hij zijn vele familieleden, de vlucht van de Duitse troepen uit Rome, de triomfantelijke intocht van de Amerikanen in de Italiaanse hoofdstad en de drommen toeristen… Evenals minder spectaculaire en helemaal niet toeristische uitzichten. Een gevecht tussen communistische en fascistische aanhangers, bedelaars en bedelaars op hun knieën met klassieke hoeden in hun handen, grimmige kinderen en flanerende muzikanten, daklozen en hun vermoeide honden die de ongecompliceerde spullen van hun baasjes meeslepen of naast een karretje slapen… In de laatste opname zijn de ogen van de fotograaf trouwens gericht op een vermoeide hond, en een bedelaar die knielt voor een priester in een zwarte soutane, en een zachtjes stromende mensenmassa, waarvan de auteur deel leek te willen uitmaken, lijken slechts een vage illusie.

Of niet wilde? Immers, deze vreemde, nauwelijks in woorden te vatten, onthechting van mensen, ongerichte gewaarwordingen, zelfs in de helderste, sappige, compositorisch nauwkeurige opnamen, was Sechiaroli in andere, meer welvarende tijden nog. Maar het is niet het beroemde, zorgvuldig neutrale, “verkennende” van Henri Cartier-Bresson, maar vol mededogen met de mens in de hoogste, meest humanistische zin. Secchiaroli is geen onderzoeker. Maar hij is ook geen schrijver van het type Vigi, die geniet van andermans pijn met de morbide nieuwsgierigheid van een gokker. Hij maakt gewoon deel uit van het omringende arme, zo niet verarmde, naoorlogse Italiaanse leven – het leven van een volk dat eerst bij de oorlog betrokken raakte en vervolgens verloor. Zijn sympathie voor een arme man is sympathie “voor iemand net als ik”, maar het is uitgedrukt op een terloopse manier, niet in de geest van het gepraat van het geschoolde milieu over “de kleine man” en “voor wie de klok luidt”, maar als een strijdmakker, als een gelijke, maar zonder overdreven sympathie. Dit is waarschijnlijk de reden waarom men de grootste emoties ervaart bij het bekijken van Secchiaroli’s honden en kinderen; voor hem maken de volwassenen deel uit van de achtergrond van het leven, en emoties over hen zijn eenvoudigweg niet voldoende voor iemand die worstelt om rond te komen, maar die geen slachtoffer is van de omstandigheden.

In een formaat passen, een opdracht vervullen, een legende creëren, tegelijkertijd een beetje schoonheid van een vrouw bewonderen of een vluchtig medeleven tonen met een dakloze man, – dat lijken de belangrijkste taken van een fotograaf Secchiaroli, of hij nu reportages maakt, filmdiva’s en droomobjecten van het publiek achtervolgt, of er “toelaatbare” portretten van maakt. En hij voert het ook meesterlijk uit, wanneer hij zichzelf transformeert van een “gewone verslaggever” met een opdracht tot een paparazzi, die het leven van de rijken en beroemdheden die om hem heen koken in de filmstudio en de stad op film vastlegt.

In de jaren vijftig, nadat hij had gewerkt bij het agentschap van een van de grondleggers van de Italiaanse fotojournalistiek, Adolfo Porri Pastorel, en zelfs samen met Sergio Spinelli zijn eigen agentschap, Roma Press Photo, had opgericht, sloot Tazio zich aan bij de rangen van fotografen die wanhopig het verborgen maar verleidelijke leven van miljoenen mensen wilden vastleggen, en werd hij deel van de ontluikende “beeldconsumptie”-cultuur. Sechiaroli zou later zeggen dat het zijn idee was om eerst de bekende stamgasten van Venetto Street te bespioneren en vervolgens de beelden te verkopen aan kranten en tijdschriften. Alleen in deze straat, de enige in het hele streng katholieke Rome, kookte in die tijd een ruig nachtleven; de wereldberoemde filmacteurs vestigden zich er. Er was een dronken Jane Mansfield, Elizabeth Taylor die een andere man omhelsde, Orson Welles die kranten kocht en Audrey Hepburn die haar hand schudde naar opdringerige fotografen.

Het filmen op Rome’s Via Venetta maakte hun onderdanen aanvankelijk woedend. Zo is er een reeks opnamen van acteur Anthony Steele met een verwrongen gezicht, die de paparazzi Paolo Pavia achtervolgt die alleen de filmdiva Anita Ekberg die uit de auto stapt wilde filmen , en de kleine en onverschrokken Sechiaroli zelf die wegrent voor een woedende Walter Chiari de scène werd opgenomen door zijn collega Elio Sorci . En naast de magische wereld van de sprookjesfiguren is er een tijdlijn van het leven van de fotografen zelf, die kiekjes van elkaar maken op momenten van werk of rust. Volgens Tazio Secchiaroli’s zoon David kende zijn vader het geheim van een goede paparazzi: hoe feller de held in beeld is, hoe beter hij verkoopt. Daarom probeerden 10-15 fotografen de acteurs op alle mogelijke manieren te irriteren, letterlijk op de hielen gezeten door hun slachtoffers. Deze vliegende bemanning reisde te voet of op scooters. By the way, ontvangen voor hun werk de eerste paparazzi een beetje, het was pas aan het begin van de jaren 1970, toen het publiek heeft goed besmet de ster ziekte, voor dergelijke foto’s begon te betalen hoge vergoedingen.

Bij het bekijken van foto’s uit deze periode in het leven van de “eerste paparazzi,” merken we twee lichtjes op uit de serie – en, zo blijkt, niet voor niets. Beide genomen in 1958. Een daarvan is een “Mirakel in Terni”, een fictieve documentaire van begin tot eind, met boeren die voorzichtig doen alsof ze de Maagd Maria uit de hemel zien neerdalen en de fotograaf die deze “getuigenis” vastlegt. Om eerlijk te zijn: het “valse” fenomeen is verzonnen door de bewoners zelf, wier twee kinderen Madonna een paar kilometer verderop in Terni zouden hebben gezien, en Secchiaroli stuurde hen alleen om het verslag van de scène te filmen. De volkomen onnatuurlijke uitdrukking van verbazing en valse vroomheid op de gezichten van de ondernemende boeren werd bekritiseerd door het Vaticaan – en werd opgenomen als scène in de film La Dolce Vita. Het is interessant om na te denken over Sechiarole’s “verzinsel” van pseudo-reële verhalen, van “nep” documentaire filmen die overigens parallel bestond aan de Sovjettraditie van manipulatieve verslaggeving over industriële hoogten en de gigantische tarweteelt in relatie tot de huidige vervaging van de grens tussen documentaire filmen en kunstfotografie. Een nog groter schandaal, dat bijna een grote politieke crisis veroorzaakte, was de reeks foto’s van striptease in de villa van een bepaald parlementslid, gefilmd door Sechiaroli en gepubliceerd door l’Espresso op 16 november 1958. Een deel werd in beslag genomen, politici en leden van de jetset werden door de katholieken verstoten, maar het was dankzij deze foto dat Sechiaroli’s fortuin een wending nam: Fellini was in hem geïnteresseerd. Ze zeggen dat hij de fotograaf uitnodigde in een café, hem grondig ondervroeg en ter plekke op tafel het idee voor Sweet Life op servetten schetste het gerucht gaat dat de regisseur aanvankelijk zelfs wilde dat de fotograaf zichzelf zou spelen .

Dit was het begin van een heel nieuw hoofdstuk in Sequiaroli’s leven: hij hield op een halfbakken reporter te zijn en werd zelf een ster, een glamoureuze filmfotograaf. Federico Fellini en Sophia Loren zijn de protagonisten van zijn werken uit deze tijd. Deze ontmoette hem tijdens de opnames van “Marriage in Italian” in 1964, en werkte 20 jaar met hem samen. De controlebladen met de portretten van de filmdiva die met Richard Avedon werd gefotografeerd en soms in zijn bril werd weerspiegeld , met de aantekeningen van de actrice zelf, zijn curieus: ze laten zien hoe zorgvuldig ze aan haar imago werkte. Er zijn bijna geen lege shots in de film, en zelfs de door Loren’s hand geselecteerde shots zijn vakkundig gemaakt. Sechiaroli heeft ook portretten gemaakt van andere acteurs, zoals de onnavolgbare Marcello Mastroianni, de mooie Brigitte Bardot, de romantische Anouk Aimé, de fluwelen Omar Sharif en de glamoureuze Claudia Cardinale. Natuurlijk gaat het hier niet meer om opnamen van personages in sappige momenten, maar om paraderende zwart-wit geënsceneerde opnamen, echter beladen met milde ironie en lichte gekheid met de acteurs, van wie velen Tazio’s maatjes zijn geworden. Sechiaroli was aanwezig bij de backstage van vele filmsessies van de beroemdste regisseurs: Blow up en Cleopatra, 8½ en Rome, City of Women en Sunflowers. De beelden van de sets van deze laatste zijn bijzonder interessant voor binnenlandse kijkers: ze werden gefilmd in de Sovjet-Unie. Lauren, met make-up op en gestyled, ziet er ook prachtig uit op het Rode Plein; Ilya Glazunov zegt iets ongerijmds en gretigs tegen Juliette Mazina, die duidelijk maar beleefd verbijsterd is over het “Nederlands Icarus”-schilderij; verlegen jaloerse blikken van Sovjetvrouwen die lijden onder grondstoffentekorten, worden amusant en met een soort onderliggend medelijden in beeld gebracht. Ook dit roept natuurlijk de vergelijking op met “Amsterdam”-opnamen van andere filmmakers – Henri Cartier-Bresson, Robert Capa, Norman Parkinson. De shots van Sechiaroli zijn niet zonder humor en observatie, maar toch met dezelfde afstandelijkheid, zonder Bressoniaanse doordringing of Parkinsoniaanse warmte. Hij is meer een toerist, een vriendelijke verzamelaar van beelden dan een onderzoeker van het leven en andermans affecten, die in elke geënsceneerde of reportage-opname subtiel een grappig of glanzend moment grijpt – maar daar blijft het bij.

Sechiaroli en zijn collega’s legden de basis voor twee belangrijke genres die nog steeds aan de basis liggen van de glossy-industrie, die ogenschijnlijk tegenover elkaar staan maar in feite samensmelten tot een vreemde synergie waarin het “goedgekeurde” verhaal van de galakant van het leven van een beroemdheid en de undercover glamourfoto’s vaak niet van elkaar te onderscheiden zijn. Vreemd genoeg lijken veel van de eigenaardigheden van Sechiaroli’s beeldwerk, dat in 1983 het “grote geheel” en in 1998 zijn leven verliet, juist nu in trek te zijn. Ze zijn misschien nog meer in trek dan de meer subtiele en diepgaande reportages, of de “ster”-portretten van de andere schrijvers uit die tijd, zoals Bresson of Parkinson, die in dit artikel worden genoemd. Twee paradoxaal verbonden kwaliteiten van zijn fotografie, twee kanten van dezelfde medaille – het vermogen om de ruimte van anderen te verstoren en gemakkelijk over het oppervlak van een beeld te glijden – leiden dus niet alleen rechtstreeks tot glossy journalistiek, maar bijvoorbeeld ook tot moderne “emotionele”, pseudo documentaire fotografie, schijnbaar het tegenovergestelde van paparazzi-werk. Foto’s die proberen de emoties van de mensen om hen heen te tonen en hun geheime gedachten bloot te leggen, maar die meestal alleen de projecties van de innerlijke wereld van hun auteur vastleggen. Onlangs nog vertelde een fotografe die bij mij studeerde dat een zekere eerbiedwaardige hedendaagse auteur, werkzaam op het snijvlak van de hedendaagse kunst, haar erop wees dat zij “te veel medelijden” had met haar bejaarde familielid, over wie haar fotoproject was gemaakt: te weinig inbreuk op haar wereld, te veel respect voor haar persoonlijke grenzen. En tegelijkertijd blijkt de parallel niet helemaal juist te zijn, want de “eerste paparazzi” die het echte leven van de helden onverbiddelijk binnendrong en hen op heterdaad probeerde te betrappen, heeft nooit de integriteit van hun innerlijke wereld geschonden, nooit met een scalpel in zijn handen ontleed, hen vreemd genoeg met een zekere menselijkheid en zorgzaamheid behandeld. Misschien geven deze prachtige, enigszins treffende en interessante, maar schijnbaar lege opnamen van een “kleine man” die zo duidelijk moe is van de worsteling met het leven, de fotografen van vandaag die het vertrouwen in het begrip “de realiteit van de wereld om hen heen” hebben verloren, maar om de een of andere reden zelden de werkelijke waarde van hun persoonlijke blik in twijfel trekken een inzicht in waar de grens te trekken tussen hun eigen fantasieën over wat hun personages voelen, en het geven van echte aandacht aan de wereld van andere mensen om hen heen.

Met dank aan Agana Management Company, ZPIF Sobranie…Photo Effect, de Tazio Secchiaroli Foundation, INFINITUM Specialised Depository en persoonlijk Anatoly Zlobovsky voor het beschikbaar stellen van de foto’s voor publicatie.

Richard Avedon en Sophia Loren. 1966

Uit Sophia Loren’s privéleven serie

Sophia Loren op de set van Sunflowers. USSR, 1969

Marcello Mastroianni en Federico Fellini op de set van “City of Women”. 1979 g.

Federico Fellini en Marcello Mastroiani op de set van de film 8½. 1963

Sophia Loren en haar zoon. Uit de serie “Het privéleven van Sophia Loren”

Miss Italia shoot. Rome, 1950

Sophia Loren. “De gravin van Hong Kong.”. 1966

Federico Fellini op de set van 8 ½. 1963

Marcello Mastroianni op de set van 8½. 1963

Federico Fellini op de set van 8½. 1963

Aishe Nana gaat uit de kleren in Rugantino. Rome, 1958