De tentoonstelling van Erwin Blumenfeld op de Fashion and Style in Photography Biennale dit voorjaar is een van de hoogtepunten van het programma. Zijn werk lijkt de beste en meest stereotiepe d.w.z. klassieke dingen in zich te verenigen die goede fotografie zoals wij die kennen vormen. Een naakte natuur natuurlijk, vrouwelijk – sierlijk, delicaat, maar niet sensueel, nauwelijks erotisch. Geestige experimenten met vorm, kleur, textuur en technische middelen van de fotografie – alle opmerkelijke ontdekkingen van de avant-garde van de jaren dertig: collage, montage, uitlichten van fragmenten, solarisatie, visuele puzzels, spiegels en reflecties, meervoudige belichtingen, een ongewone kijk op het vertrouwde. Klassieke modefotografie uit de jaren 30-50 – verfijnd, gereserveerd, aristocratische luxe.
Erwin Blumenfeld
Zelfportret. Parijs. Ok. 1938
Zilver-gelatinedruk
Ellen en Yorick Blumenfeld Collectie
© De nalatenschap van Erwin Blumenfeld
Blumenfelds biografie, vol avontuur en drama, is ook op zijn eigen manier klassiek: in de manier waarop hij zijn leven leefde en in de manier waarop hij de kunst benaderde. Een Duitse Jood, die als jongeman de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog had meegemaakt, in verschillende landen had gewoond, tegen de omstandigheden had gevochten, in kampen was geweest en zich uiteindelijk in New York vestigde, waar hij onmiddellijk succes boekte. Gebrek aan taal, een grote familie en de moeilijkheden van emigratie staan je niet in de weg als je talent hebt, een reputatie, de wil om te leven en een niet aflatend verlangen om je uit te drukken door middel van creativiteit.
Blumenfelds houding tegenover fotografie is ook typerend voor een klassieke fotograaf uit de eerste helft en het midden van de eeuw. Hij houdt van vrouwen, hij is geobsedeerd door de vrouwelijke vorm en schoonheid, maar zijn naakten zijn koud, hij is opzettelijk afstandelijk… Hij zet bewondering, lust en angst om in misvormingen, deconstructies, bizarre grotesken. Maar niet te radicaal. Een typisch surrealistische benadering van de vrouwelijke natuur, maar een die de grenzen van het fatsoen niet schendt, die niet indruist tegen de gebruikelijke, traditionele opvattingen over schoonheid, maar die ook de smaak van de massa niet bevalt “Schoonheid hoeft niet mooi te zijn” .
In Amerika is Blumenfeld een geestige, beschaafde en goed betaalde modefotograaf. Verfijnde visuele formules, schilderachtige associaties, kleurvirtuositeit, out-of-the-box denken en spectaculaire fotografische resultaten. Eenvoudig en elegant laconiek, maar er zo ongewoon uitziend dat zelfs professionals vaak niet begrijpen hoe ze gemaakt zijn. Blumenfeld beschouwt zijn activiteiten op dit gebied echter niet als kunst of creativiteit. Commerciële fotografie is niet nobel genoeg. Het boek “Honderd van mijn beste foto’s”, dat zorgvuldig door Blumenfeld zelf is geselecteerd, bevat slechts vier foto’s die voor het glossy magazine zijn gemaakt.
Deze opvatting wordt door veel classici gehuldigd, waarbij werk “voor jezelf” en “om de kost te verdienen” van elkaar worden gescheiden. En ze verlaten ook de mode-industrie in het begin van de jaren zestig, toen nieuwe tijden aanbraken en ook hier enkele conventionele normen met voeten werden getreden ten gunste van de “massa”, het “toegankelijke”, het “vulgaire”. Francis Hodgson, een recensent van een van Blumenfelds tentoonstellingen voor de Financial Times, beschreef hem als een meer geestige experimentalist dan Man Ray en meer expressief als modevernieuwer dan Irving Penn.
Erwin Blumenfeld
Drie profielen. Een variant van de foto,
gepubliceerd in Photograph Annual voor “Kleur en Licht”. 1952
Inkjetdruk op barietpapier, 2012
Henry Blumenfeld’s collectie
© De nalatenschap van Erwin Blumenfeld
Erwin Blumenfeld
Variant cover voor American Vogue, “And You Contributed to the Red Cross”..?”. 15 maart 1945.
Inkjetprint op barietpapier, 2012
De Heinrich Blumenfeld Collectie
© De nalatenschap van Erwin Blumenfeld
Erwin Blumenfeld
Cecil Beaton, fotograaf. 1946
Gedeeltelijke solarisatie
Vintage zilver-gelatinedruk
Zwitserland, privé collectie
© De nalatenschap van Erwin Blumenfeld
Mening niet canoniek, maar mogelijk. Blumenfeld zou de Rafaël van de mode- en kunstfotografie kunnen worden genoemd. De gouden standaard, de gulden middenweg, maar het “midden van het genie” is absolute harmonie, een synthese van realisme, stilering, schoonheid, vrouwelijkheid, gratie, smaak. En dit alles wordt gevormd en gestalte gegeven door de inherente componenten van het artistieke milieu van de eeuwwisseling: rebellie, experiment, twijfel, non-conformisme, dadaïsme en surrealisme.
Ondanks zijn voorbeeldige kwaliteit zijn Blumenfelds geschiedenis en creativiteit uiteraard niet gespeend van kleine details en “punctums”. De samenvatting van de tentoonstelling stelt dat zijn leven en werk “kunnen dienen als een documentaire bron over de geschiedenis van het sociaal-politieke wereldtoneel” van de betreffende periode. Zoals we kunnen zien, is dat inderdaad het geval, en dat blijkt zelfs bij een vluchtige blik. Maar er zijn toch zinvolle weetjes.
Als je bijvoorbeeld foto’s uit Vogue bekijkt, vallen je plotseling de rimpels rond de ogen van het model op en besef je hoe anders de aristocratische glamour van de jaren veertig is dan tegenwoordig. Blumenfelds modellen zien eruit als volwassen vrouwen, met een betekenisvolle uitstraling en persoonlijke geschiedenis, hoewel ze niet te onderscheiden zijn onder het harnas van onberispelijke elegantie. Of hier is een interessant feit: Blumenfeld was de eerste die een zwart model, Bani Yelverton, fotografeerde voor Vogue in 1958. Waar, geplaatst op de rand van het frame zodat, in geval van publieke verontwaardiging, het kan worden afgesneden.
Blumenfelds privéleven past helemaal bij het patriarchale “bohemia”-idee – met jonge minnaars en andere streken, maar hij was het die toevallig het 80-jarige model van Rodin, die in haar jeugd poseerde voor het beroemde “Kus”-beeldhouwwerk, vond en naakt fotografeerde. Hieruit blijkt dat hij nadenkt over de diversiteit van de zinnelijke ervaring en hoe die zich vertaalt in beelden in kunst en media.
Te oordelen naar zijn autobiografie en naar de herinneringen van degenen die hem hebben gekend, nam Blumenfeld zichzelf en zijn werk nooit serieus, noch, zo lijkt het, de wereld om hem heen. De ironie en het bijtende sarcasme van zijn teksten staan echter niet haaks op het escapisme van zijn werk. De man die oorlog, de turbulente jaren dertig, kampen, verhuizingen, liefdes en roem overleefde, die benchmarks en modellen van fotografische uitmuntendheid ontwikkelde voor tijdgenoten en het nageslacht, en die uiteindelijk extravagante zelfmoord pleegde – dat is wie Erwin Blumenfeld is.
En we weten er nog niet alles van. Na zijn dood werden de prenten, tekeningen, collages en negatieven gelijk verdeeld onder zijn drie kinderen en zijn jonge minnares. Tot voor kort bestond het allemaal bij stukjes en beetjes, veel ervan is nooit tentoongesteld of gepubliceerd. Nu werken zijn kleinkinderen eraan om alles samen te brengen en te systematiseren, althans virtueel. Dus er kunnen nog ontdekkingen voor ons liggen. Nauwelijks fundamenteel en groot, maar zeker niet onbelangrijk voor de geschiedenis van de fotografie, de mode en onze kijk op de afgelopen eeuw.
Erwin Blumenfeld
Audrey Hepburn, actrice. New York. 1950-e
Vintage zilver gelatine print
Zwitserland, privé collectie
© De nalatenschap van Erwin Blumenfeld
Erwin Blumenfeld
Naakt onder de natte zijde. Parijs. 1937
Een vintage zilver-gelatine stempel
Zwitserland, privé collectie
© De nalatenschap van Erwin Blumenfeld
Erwin Blumenfeld
Natalia Pasco. New York. 1942
Vintage zilver-gelatinedruk
De nalatenschap van Erwin Blumenfeld Collectie
© De nalatenschap van Erwin Blumenfeld
Erwin Blumenfeld
Lisa Fonsagrives bij de Eiffeltoren. Parijs. 1939
Vintage zilver-gelatinedruk
Modernism Inc., San Francisco
© De nalatenschap van Erwin Blumenfeld
Wat voor invloed heeft Erwin Blumenfeld gehad op de kunstwereld en hoe heeft hij de gulden snede toegepast in zijn werk?
Beste lezer, ik vraag me af wat de “gulden snede” betekent in relatie tot Erwin Blumenfeld. Kan iemand me uitleggen hoe dit concept het genie van Blumenfeld beïnvloedt? Ik ben erg benieuwd naar jullie inzichten hierover. Alvast bedankt!