De wereld gezien door de fisheye

In de tijd die is verstreken sinds de mens voor het eerst een fotografisch beeld kreeg, is de techniek van de lichtregistratie enorm geëvolueerd. Inclusief het belangrijkste element van deze techniek – het oog, de lens. Tegenwoordig is er een verscheidenheid aan lenzen met verschillende toepassingen, brandpuntsafstanden, diafragma’s, optische schema’s en uiteindelijk grootte en gewicht! En van een primitief gaatje van een paar dollar tot een supertelelens van tienduizenden dollars is de afstand hetzelfde als van het eerste wiel van de oude mens tot het ruimtevaartstation. En toch is er in deze verscheidenheid een klasse lenzen die zich onderscheidt.

Fisheye, of “fish-eye” zo wordt het in het Engels uitgesproken is waarschijnlijk de meest controversiële en waarschijnlijk de meest onderschatte klasse van lenzen. De term fisheye werd in 1906 bedacht door de Amerikaanse optische natuurkundige Robert Wood voor ultragroothoeklenzen die een karakteristiek halfrond beeld opleveren, vermoedelijk vergelijkbaar met de manier waarop een vis vanuit het water de hemel ziet. Wood had een dergelijke lens nodig voor een aantal experimenten, en het praktische gebruik van deze lens begon in 1920 in de meteorologie om de beweging van wolken te bestuderen. De massaproductie van fisheye voor fotografie begon in het begin van de jaren zestig, en ze waren een tijdje in zwang vanwege hun ongewone en zeer pakkende uiterlijk. De mode versleet met de tijd, maar lenzen van dit type hebben hun unieke plaats in de fotografische gereedschapskist ingenomen.

Nu is het tijd om uit te zoeken wat een fiche is. Dit type lens behoort tot de supergroothoek: de beeldhoek is ongeveer 180 graden. Dit is het belangrijkste verschil met conventionele optiek: groothoeklenzen met dezelfde brandpuntsafstand bieden een kleinere hoek. Een ander verschil is dat in een fiche geen vervormingscorrigerende lens wordt gebruikt, en dat beelden die ermee worden gemaakt daarom een kenmerkende sterke sferische vervorming hebben.

De beeldhoek is de eerste moeilijkheid die een beginner kan tegenkomen bij het kiezen van een dergelijke lens. Naast de verdeling in vaste en zooms, worden ze onderverdeeld in cirkelvormig en diagonaal. Een diagonale fiche heeft een diagonale hoek van 180 graden – vandaar de naam. Het cirkelvormige beeld is een cirkel ingeschreven in de beeldrechthoek van de sensor en heeft een hoek van 180 graden in alle richtingen. Maar bij aankoop moet u weten voor welk cameraformaat het gekozen model is ontworpen, want een cirkelvormige full-frame lens op een camera met een bijgesneden sensor ziet eruit als een diagonale en een diagonale lens wordt een groothoeklens met een merkbaar uitgesproken vervorming. Maar de grootste moeilijkheden komen natuurlijk bij het schieten. Fisheye geeft je een enorm gezichtsveld, compleet anders dan wat je in werkelijkheid zou kunnen zien. Naast de voordelen levert het een aantal problemen op. Om met het meest triviale te beginnen: de beeldhoek is zo groot dat de fotograaf rekening moet houden met dingen waar hij voorheen niet eens aan gedacht had! Zoals niet je eigen armen, benen of zelfs een petvizier in het frame krijgen! Bij gebruik van een statief moet je de positie van de poten in de gaten houden, tenzij je natuurlijk van plan bent ze op de foto te zetten.

Een andere is onaangenaam voor fotografen die gewend zijn filters te gebruiken in hun werk. De buitenlens van dit type heeft een zeer bolle vorm, waardoor het gebruik van filters op de meeste moderne modellen onmogelijk is. Slechts enkele bijv. de Zenitar hebben de mogelijkheid om filters aan de zijkant van de houder te monteren.

Deze zeer karakteristieke vorm maakt het fotograferen in slechte weersomstandigheden problematisch: het geringste spoor van sneeuw en regen laat onmiddellijk sporen na op het werkvlak. Kap, die het probleem gedeeltelijk oplost, helpt niet in het geval van een fisheye, zoals u begrijpt. Zijn supergroothoek maakt hem onmogelijk te gebruiken. De kap die aanwezig is op de Pentax DA 10-17/3,5-4,5 zoom die ik gebruik is zo klein dat hij slechts voorwaardelijk een kap genoemd kan worden. En de bolle frontlens is zeer gevoelig voor vervuiling onder normale omstandigheden. En het filter dat in dergelijke gevallen van pas komt, is, zoals gezegd, niet van toepassing op een fiche.

Een ander kenmerk van de fisheye is de scherptediepte. Onnodig te zeggen hoe belangrijk een klein DOF is voor de visuele waarneming. Een dergelijk effect zou in ons geval niet mogelijk zijn: zelfs bij open diafragma zal de scherpte vrijwel gelijk zijn op afstanden van enkele tientallen centimeters tot oneindig. Dus je kunt geen mooie onscherpe achtergrond krijgen..!

Het fotograferen van sportscènes – wellicht het meest traditionele gebruik van dergelijke optiek – verdient een apart woordje. De moeilijkheid in dit geval is dat de fotograaf voor een karakteristieke “fisheye”-foto zo dicht mogelijk bij het onderwerp moet komen. Goed als je een schaakwedstrijd fotografeert, maar niet als je dat niet doet? Bij elke andere sport dreigen zulke hoeken zowel de camera als de fotograaf te verwonden! In mijn praktijk had ik een geval waarin ik zeer ernstig gewond raakte door een handvat van een sportmotor bij een stuntwedstrijd. En hoe vaak stof en grind werden rondgeslingerd op motorcross..

Maar al deze moeilijkheden zijn slechts technische nuances. Het probleem met phish fotografie is dat het er heel anders uitziet… Zelfs de meest gewone dingen, zelfs de eenvoudigste scènes veranderen onherkenbaar met de fisheye interpretatie. Alles wat u voorheen wist over de regels van de fotografie, over perspectief, over kadrering, werkt niet met deze lenzen. Maar als je erover nadenkt, is dat het mooie van flash – het breekt alle regels en conventionele opvattingen! Zijn vermogen om het gewone te veranderen – soms onherkenbaar. En zelfs de bovengenoemde nadelen kunnen in voordelen worden omgezet. Alsof je een adembenemend bergpanorama neemt met je eigen schoenen hangend over een klif. Of een landschap met een bloem op de voorgrond en sneeuwtoppen op de achtergrond – de scherptediepte maakt het mogelijk. En zelfs met deze lens kun je het effect bepalen dat je krijgt. Ik gebruik bijvoorbeeld vaak fiches in mijn praktijk van landschapsfotografie, en er zijn beelden waarvan je moeilijk kunt zeggen dat het een fiche is. Dit wordt veroorzaakt door de aard van het beeld: voorwerpen dicht bij de rand worden sterk vervormd. Die in het midden zijn alleen vervormd als ze zich dicht genoeg bij het opnamepunt bevinden. Dus als u een foto maakt van een landschap zonder voorgrondobjecten en zonder verticale of horizontale objecten bij de randen, ziet deze er vrij “klassiek” uit. En omgekeerd: een object zoals een eenzame boom op de voorgrond plaatsen of een opname in het bos maken kan een interessant, dramatisch effect opleveren.

Een zeer expressief hulpmiddel is de horizonlijn: als je die boven het midden van het kader plaatst, krijg je een bolle lijn als je zulke opnamen bekijkt, wil je gewoon uitroepen: “Het is echt rond” ! ; als hij lager is, is hij hol, maar als hij precies in het midden ligt, blijkt de horizon een bekende, rechte lijn te zijn… Hetzelfde geldt voor architectuurfotografie: je kunt een karakteristieke “gebogen” foto maken of bijna “normale” foto’s van wolkenkrabbers in Amsterdam krijgen hoewel je soms wat beeldcorrectie moet uitvoeren in een grafische editor .

Dit roept de vraag op: waarom zou je fichai gebruiken voor “normale” beelden?? Het draait allemaal om de gezichtshoek: fotografen kunnen een panoramafoto maken met slechts een druk op de sluiter. Het is een geweldig alternatief voor panoramafotografie wanneer je geen tijd, geen statief of geen zin hebt om op locatie te fotograferen. Ook heeft een goede fisheye een speciale meerlaagse coating waarmee je tegen de zon in kunt fotograferen, en die neem ik vaak bewust mee in het beeld. Foto’s van een zon met zes stralen aan de blauwe hemel zien er indrukwekkend uit.

Dus als u een fiche kent en verstandig gebruikt, kunt u hem gebruiken voor elk genre fotografie – zelfs voor bruiloften en portretten. En in elk genre brengt het frisheid en onconventionaliteit, laat je experimenteren, nieuwe invalshoeken zoeken… Ben je er klaar voor?? Dus is het tijd om te gaan winkelen voor een fisheye! En gelukkig zijn er veel om uit te kiezen. Welk merk camera u ook gebruikt, of het nu full frame is of niet – u kunt altijd een kaart kiezen die bij uw smaak en portemonnee past. Het kan zijn dat iemand meteen zwaaien naar de prachtige Canon EF 8-15 mm f/4 L Ficheye USM – zoom uit de legendarische serie L, met een ultrasone aandrijving, een prijs van 50 duizend roebel, maar beginners raden aan om iets meer budget, zoals de genoemde in het artikel MC Zenitar 16 mm f/2,8 Nederlands of Wit-Nederlands MC Peleng 8 mm f/3,5 A te kopen. Ook niet erg belastend voor het budget Samyang 8 mm f/3.5 AS IF MC Fish-eye CS of de vergelijkbare Bower MF 8/3.5 Fisheye, maar vergeet niet dat het allemaal niet autofocus lenzen zijn. De tussenoplossing zijn lenzen van meer gevestigde fabrikanten – de Tokina AT-X 107 DX AF 10-17 mm f/3.5-4.5 Fish-Eye of de hele reeks modellen van SIGMA, waaronder de unieke Sigma AF 4.5 mm f/2.8 EX DC HSM 8 EX, een cirkelvormige fiche voor APS-camera’s. Misschien ben je net zo gelukkig als ik om er een te bezitten en kun je over een tijdje niet meer op fotojacht gaan zonder je fisheye in zijn draagtas.

1. Dionisius fresco’s. Het klooster in het dorp Ferapontovo is een van de UNESCO werelderfgoederen. Ik kon zoveel mogelijk van de kamer in het beeld opnemen, en de vervorming verstoorde het beeld niet, maar maakte het expressiever. Pentax K5, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens.

2. De Tempel van. Dankzij de eigenschappen van de lens konden we niet alleen de majestueuze tempel zelf vastleggen, maar ook het prachtige omringende panorama vanaf een korte afstand. Door het bovenste en onderste deel van het kader bij te snijden, kon ik het effect van de panoramafoto versterken. Pentax K20D camera, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens.

3. Yoher en de libel. Graffiti en yoying zijn typisch voor de jeugdsubcultuur, en de fiche is precies goed om ze vast te leggen. Net als zij, breekt de fisheye de regels en tart de kansen.

4. Mijn vriend die kan vliegen. De gebogen horizonlijn weerspiegelt harmonieus de boog van de vleugel van een paraglider. Een bewolkte avondlucht voegde drama toe aan het beeld. Pentax K5, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens

5. Vologda. Dit beeld is een van de hoogtepunten van de fiche. Dit is het soort foto dat je niet met elke andere camera kunt maken. In het algemeen is het de moeite waard om vaker naar boven te kijken met een fisheye – er zijn veel interessante en ongewone dingen te zien! In dit geval zijn we erin geslaagd om gebouwen die vanuit het gezichtspunt precies in tegengestelde richting liggen heel effectief in het kader te plaatsen. Pentax K5 camera, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens

6. In een wereld van spiegels. De brede hoek van het vissenoog maakt het mogelijk om zowel wolkenkrabbers als hun weerspiegeling in het water vast te leggen. Door de waterlijn dicht bij het midden van het kader te plaatsen, verticaal uit te lijnen en lijnen te bouwen uit de meest vervormingsgevoelige gebieden rond de randen ontstond een bijna “normaal” beeld. Pentax K5 camera, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens

7. Kirillo-Belozersky klooster. Voetafdrukken en sneeuwrupsen op de voorgrond geven het beeld meer volume. Er is een ongelooflijke scherptediepte zichtbaar: zowel de sneeuw onder je voeten als de kloostermuren en de toren op de achtergrond, op een paar honderd meter afstand van de lens, zijn scherp zonder enige vorm van onscherpte. Pentax K5 camera, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens

8. Eenzaamheid. De foto is genomen in het westen van Kazachstan. Ook hier komen het grote brandpunt en de groothoek goed van pas, want daardoor kun je het bosje op de voorgrond plaatsen en zo veel mogelijk van de omgeving laten zien, wat het effect van eenzaamheid versterkt. Pentax K7, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens

9. In de lucht. Door de horizonlijn dicht bij de onderste framerand te plaatsen kon deze effectief worden gebogen. De hemel lijkt een enorme bol, met glazen en betonnen wolkenkrabbers die omhoog wijzen. Pentax K5, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens

10. Het spinnenweb. Deze brug, genaamd Zhivopisniy, is een favoriet onderwerp voor fotografie. Maar het was de Fish Eye die de opname kreeg waarin de kabels zich als spinnenwebben in de lucht uitspreiden… De gebogen horizonlijn sluit hier ook aan bij de boog van de opengewerkte metalen constructie, waardoor het beeld een dynamische uitstraling krijgt. Pentax K5, SMC Pentax DA 10-17/3.5-4.5 Fish Eye lens

11. Grote stadslichten. Genomen met statief en lange sluitertijd. Lichte vervorming is merkbaar, maar bederft de algemene indruk niet. Om dezelfde scène met een andere lens te fotograferen, zou u verschillende frames moeten panorameren. Het is niet alleen een veel langer proces, dat nog wat vervelend werk in een editor vereist, maar ook het nemen van een foto op zo’n tijdstip van meerdere frames met sluitertijden die variëren van enkele tientallen seconden tot enkele minuten, levert moeilijkheden op. De belichting in de tijd tussen de eerste en de laatste opname kan drastisch veranderen. Pentax K5, SMC Pentax DA 10-17/3,5-4,5 Fish Eye