Begin 2014 toonde het Lumière Brothers Center of Photography in Amsterdam een grootschalig tentoonstellingsproject “A Genius of Place”. Klassiekers van de Litouwse fotografie. De tentoonstelling omvat meer dan tweehonderd werken van vijftien iconische Litouwse fotografen uit de tweede helft van de 20e eeuw.
1. Virgilijus Šonta. Vlucht. 1978
Litouwse fotografische coördinaten van de jaren zestig zijn uniek. In de breedtegraden van de Sovjet-ideologie stond zij ver genoeg van het centrum af om de pan-Europese fotografische trends te absorberen en succesvolle pogingen tot dialoog met de wereldfotografische gemeenschap te ondernemen.
Veel auteurs hebben toegang gehad tot westerse tijdschriften en hebben de gelegenheid gehad hun werk in te zenden voor internationale wedstrijden en tentoonstellingen. Litouwen werd terecht “fotografische republiek” genoemd: in 1969 werd hier de eerste officiële Vereniging van Fotokunstenaars in de hele Sovjet-Unie opgericht, de enige gedurende vele jaren in het land.
In hetzelfde jaar werd de legendarische tentoonstelling “9 Litouwse fotografen” getoond in het Centrale Huis van Journalisten in Amsterdam, wat een bepalende gebeurtenis was in de vorming van de school.
De werken van Litouwse auteurs onderscheidden zich door hun vrije benadering van de keuze van artistieke methoden scherpe hoeken, close-ups, stijve grafiek, brede optiek en tegelijkertijd door een sterke nationale esthetiek en thematiek.
Dit werd prachtig afgewisseld met de aparte stijl van elke auteur… En elk, terwijl hij binnen de grenzen van zijn eigen stijl of genre bleef, was een gids en visuele belichaming van genius loci lat. genie van de plaats , was de bewaker van een speciale geest die alleen eigen is aan het Litouwse land en de Litouwse cultuur.
In tegenstelling tot de rest van de sovjetreportage is in de foto’s van de Litouwse auteurs nooit sprake van de verheerlijking van een “held” of puntige pompeusheid van het leven, maar alleen van de natuurlijke, oprechte kant en het streven om de gemeenschappelijkheid en heelheid van het Litouwse volk te laten zien.
De genialiteit van een plaats kan zich manifesteren in duizend verschillende beelden: in het prachtige en zuivere “Bloemen tussen bloemen” van R. Arnolds, de fotograaf van de kunstenaar. Dychavicius, in de unieke wolken boven de Vilnius-voorstad A. Kunčius, in het oprechte spirituele leven van het platteland, afgebeeld in de serie “Pelgrimages/dorpsvakanties” van R. Pozerskis, in de zorgeloze zomer “Beach” van A. Matsiauskas.
2. Romualdas Pozierskis. Berg van Kruisen. 1989
3. Antanas Sutkus. Liedjesfestival. Dansdag. Vilnius. 1975
De geest van de plek zit in de doordringende blikken van kinderen uit de serie “Litouwse mensen” van A. Sutkus en in de bijna picturale handelingen van A. Mežanskas, waar de schoonheid van een vrouw oplost in de schoonheid van het bos, in het poëtische “Blossoming” van R. Rakauskas, in de minimalistische duinen van A. Zavadskis en mystieke boslandschappen van J. Vlasinskiis. Kalvelis.
In een zeer persoonlijke, existentiële foto van V. Shonta en optimistische fotografische essays door M. Baranauskas, de genreschetsen van R. Augnus en de esthetische collages van B. Butyrin. Tenslotte, in de beroemde indringende portretten van V. Luckus. Het is moeilijk voor te stellen dat deze foto’s ergens anders dan in Litouwen zijn genomen. De plaats is ongetwijfeld leesbaar op hen. De plaats heeft een betekenis. Dit is niet alleen een geografische of nationale markering, maar een sleutel tot het samenbrengen van verschillende auteurs; een standpunt dat openlijk of diep, tussen de regels door, wordt verwoord.
In de Witte Zaal van het Fotografiecentrum waren werken te zien van Vaclovas Straukas, die in november 2013 zijn 90e verjaardag vierde. Het creatieve werk van deze lyrische fotograaf is onlosmakelijk verbonden met zijn geboorteplaats Klaipeda en haar bevolking.
De tentoonstelling, die samen met Antanas Sutkus werd voorbereid, omvat drie iconische cycli die elk verwijzen naar een bepaalde periode in het leven van de auteur: de kindertijd “Dunes” , de jeugd “Jong Klaipeda” en de volwassenheid, de tijd waarin hij werkte als literatuurleraar “Last Call” .
In 2009 opende het Centre of Photography de projectreeks Classics of Lithuanian Photography met een retrospectieve van Aleksandras Maciauskas; een jaar later werd een grote tentoonstelling getiteld Phenomenon of the Lithuanian School of Photography getoond. Westerse fotografie in de USSR”. Dit project is een voortzetting van de serie en de volgende stap in het onderzoek naar het unieke fenomeen van de Litouwse school voor fotografie.
4. Romualdas Rakauskas. Vilnius.
5. Romualdas Pozerskis. Uit de serie “Litouwse bedevaarten”, Krozhe. 1974
6. Antanas Sutkus. De eerste motorrijders van Litouwen. Klaipeda. 1974
7. Alexandras Macijauskas. Zomer. 1982
8. Antanas Sutkus. Met zijn vaders fiets. 1969
Wij danken Olga Korovkina voor haar hulp bij de voorbereiding van deze publicatie.
Wij danken het Lumière Brothers Center of Photography voor de ter beschikking gestelde foto’s.
Wat maakt dit boek tot een klassieker in de Litouwse fotografie?