...

Fotograaf Jan Saudek: leven, liefde, dood en andere weetjes

Een wonder is meer dan eens gebeurd in het leven van Jan Saudek. Hij is geboren in 1935 in Praag. Maar hij had geen “gelukkige jeugd”: de Tweede Wereldoorlog begon. Aan het eind gebeurde het eerste wonder: kleine Jan en zijn tweelingbroer Karl, de nu beroemde graficus, ontsnapten aan de experimenten van de nazi-kamparts en overleefden. Ouders en andere familieleden kwamen om in het concentratiekamp Theresienstadt. Het tweede wonder: hij werd niet opgepakt door de Tsjechische staatsveiligheid in tijden van “staatsbeperkingen”, hoewel Jan’s archief meerdere malen in beslag werd genomen..

Wij danken Gallery of Classical Photography voor de toegezonden foto’s.

Fotoapparatuur

Het leven

– Voor onze Fluwelen Revolutie werd ik vaak ondervraagd door de Tsjechische Staatsveiligheid… Ze zochten mijn foto’s, wilden weten wat ze betekenden. Vele daarvan zijn reeds in het Westen gepubliceerd. En ik beweerde dat deze foto’s zijn genomen door mijn grootvader in de vorige eeuw. Ze zagen er echt zo uit, behalve die ene waar ik met een machinegeweer in mijn handen sta… Uiteindelijk liet de Staatsveiligheid me met rust. Maar sindsdien label ik mijn foto’s met de 19e eeuw.

Derde wonder: hij werd een wereldberoemde fotograaf.

– Wanneer werd je beroemd?? Hoe is het gebeurd?? – Ik vraag Saudek.

– Er is een wonder gebeurd. Gewoon een wonder,” antwoordt hij.

Ik denk dat de lijst van wonderbaarlijke gebeurtenissen in het leven van Jan Saudek veel langer is… Ze omvatten zijn succes in de Verenigde Staten in 1970, de opening van een permanente tentoonstelling van zijn werk in Praag in 2007, zijn eerste tentoonstelling in Nederland in 2013, en het feit dat hij die zelf kon bijwonen.

Er is uitgekeken naar de aankomst van Jan Saudek in Amsterdam. De opening van zijn tentoonstelling Life, Love, Death, and Other Trifles in de Gallery of Classical Photography was een hoogtepunt van dit voorjaar en trok een grote schare fans. Zij wilden de levende klassieker bekijken en werk zien uit alle periodes van zijn carrière, van zijn beginperiode tot wereldwijde bekendheid en artistieke herbezinning.

Ansichtkaarten en posters van zijn werk verkochten snel. Energiek, temperamentvol, Jan Saudek leek inderdaad subtiel op zijn rockidool Mick Jagger: kort kapsel, zwarte bril, rood overhemd, schoenen met dikke hakken… Dezelfde onafhankelijkheid in de hele figuur, dezelfde losheid en gevoel van waardigheid. Hij liep door de zaal, maakte grapjes, gaf handtekeningen en beantwoordde gretig vragen.

– Je moest Nederlands vrouwen neerschieten?

– Nee. Maar ik zal je de waarheid vertellen: Nederlands vrouwen zijn erg mooi. Zeer, zeer! Ik heb per ongeluk een foto opgeslagen van een Nederlands vrouw die bij een Shell tankstation in Praag werkt. Ze hangt hier ergens. – Saudek wijst op een tentoonstellingszaal vol met honderdtwintig van zijn werken die een overzicht vormen van zijn provocerende, fascinerende en schokkende oeuvre:

– Ze kwam hier toevallig terecht. Ze is erg mooi!

Eigenlijk is alles op het randje: mooi en lelijk, erotisch en vulgair, smakelijk en smakeloos. Het is verbazingwekkend hoe de kunstenaar erin slaagt zo’n fijne lijn te bewandelen… Mijn favoriet onder de werken in de galerie is een foto genaamd “The Kick”. Het toont een Saudek-achtige man die een dikke, schreeuwende vrouw met zijn voet schopt.

Fotoapparatuur

Koningin van de tieners

Een grote metafoor, misschien de sleutel om zijn werk te begrijpen! Het is alsof de kunstenaar zijn onafhankelijkheid van de publieke opinie toont en de publieke smaak en de gangbare moraal een flinke schop onder de kont geeft. Zeer actueel! Ook nu nog roept het werk van de fotograaf diametraal tegengestelde meningen op, van liefde, adoratie, bewondering en verering tot totale onwetendheid en afwijzing.

– Er zijn geen grenzen voor de kunstenaar, en grenzen zijn uitgewist. Maar er zit een autocensor in mij: ik zorg ervoor dat ik mijn grenzen niet overschrijd,” zegt Jan over zijn werk.

Jan Saudek’s derde keer in Nederland. Hij kwam voor het eerst naar de Sovjet-Unie onder Gorbatsjov. Het was 1985. Toen onder Jeltsin in 1993. En nu onder Poetin.

– Je voelt het verschil?

– Enorm! In ’85, bedekten ze de ramen met kranten voor de warmte. Mensen waren bang om met buitenlanders te praten, dat was duidelijk. Dingen zijn nu anders.

– Uw creatieve credo? Wat zou u jonge fotografen aanraden??

– Geef nooit op!

Bij de opening heette een vertegenwoordiger van de ambassade van Tsjechië iedereen welkom op de Jan Saudek tentoonstelling:

– Wij zijn blij dat Saudek bekend en geliefd is in Nederland en dat zijn werk, dat zonder meer het kenmerkende beeld is van de Tsjechische fotografie, geliefd en bewonderd wordt in Nederland. Dit is de eerste tentoonstelling van Jan Saudek in Amsterdam. Wij hopen dat de beroemde kunstenaar Jan Saudek hier, waar zoveel mooie vrouwen zijn, nieuwe inspiratie voor zijn werk zal vinden.

Fotoapparatuur

Pavla Hodkova en Jan Saudek

Jan Saudek grapte:

– Ik wed dat niemand naar de opening van de tentoonstelling komt. En ik heb verloren. Ik dacht ook dat ik uit mijn hoofd wist hoe ik tentoonstellingen moest openen en wat ik moest zeggen, maar hier was ik een beetje in de war!

Toen nam hij een zwarte stift en zette een handtekening op de witte muur van de galerie.

– Overwinning! – het woord ging door de zaal en verdronk in applaus.

Andrei Bezukladnikov, fotograaf en producent:

– Begin jaren tachtig zag ik voor het eerst de zwart-wit foto’s van Jan Saudek in het Tsjechische “Fotoreview”. Ik herinner me nog steeds de indruk die ze maakten: een gevoel van eenvoudige ongecompliceerde vrijheid. Toen begon Jan ze in te kleuren en ik dacht dat hij uiteindelijk fotograaf was geworden, omdat hij voor de “eisen” is gaan werken, dat fotografie een bijkomstigheid is geworden.

Maar ik hou ook van zijn kleurboeken omdat ze nog steeds een vrije geest hebben, veel ironisch optimisme en lichtheid. Zeer eenvoudige beelden. Maar soms is het net een grap, en wil ik een parabel en een filosofische reflectie op het leven.

Ik hou niet van de grap. Het is duidelijk dat er een trend is gesignaleerd en dat deze in opdracht is gegeven. De kleine kaarsenfabriek van Jan Saudek. Ik begrijp waarom er in de galerie meer gekleurde dan zwart-wit foto’s te zien zijn: men koopt meer van wat hij begrijpt.

Vladimir Vyatkin, fotojournalist:

– Dat is niet van mij. Totale afwijzing. De anti-esthetiek van het vrouwelijk lichaam. Ik kijk naar deze vrouwen en ik wil niet meer naar echte vrouwen kijken. Het primitieve gemeenschappelijke systeem. Het vrouwelijk lichaam als object van primordialiteit en wreedheid. Beschaving bereikte deze mensen niet. Anti-esthetiek!

Igor Vereshchagin, onafhankelijk fotograaf:

– Ik ken zijn werk al heel lang. Sinds de Sovjettijd en het vreselijk schaarse Tsjechische tijdschrift Fotorevue. Toen ik Saudek’s fotografie erin zag, was ik even van slag. Ik hou van Saudek’s zwart-wit foto’s… Zijn eerste werken. Ik ben twee keer naar Praag geweest, naar de galerie waar zijn werken hangen – ze zijn daar groter en maken grote indruk. Er zijn er hier ook, maar niet veel, meer kunst kitsch. Maar Jan is een geestig man, en ik denk dat hij zelf alles met humor neemt en zijn werk niet met dierlijke ernst opvat.

Alexey Ushakov, freelance fotograaf:

– Hij is gewoon niet preuts. Zoals het aan de binnenkant is, zo laat het zien. Met al zijn ondeugden en voorkeuren. Aarzelt niet om erover te praten.

Fotoapparatuur

Veronica poseert voor Mr. Šipek’s glaswerk

Mikhail Kryukov, een freelance fotograaf:

– Wat mij aantrekt in Saudek’s foto’s is zijn liefde voor het leven. Er zit veel leven in. En veel liefde. Het is geen pornografie. Absoluut niet! Laat degenen die denken dat dit pornografie is hun punt duidelijker maken. Ik zal meer dan eens naar de tentoonstelling komen en alles goed bekijken. Dit is de eerste keer dat ik Jan Saudek levend zie, ik heb zijn poster getekend met een vrouw die een schedel vasthoudt, ik ben blij. Ik hou van de manier waarop hij op vrouwen schiet. Hij doet het op een ongebruikelijke manier.

– En het lijkt me dat hij ze als seksslaven behandelt..

– Maar je bent een vrouw. En ik ben een man. Ik begrijp Saudek’s standpunt.

– Hij ontkent de intelligentie van vrouwen..

– Je overdrijft. Het staat niet op zijn foto’s. Ik ben blij dat ik het live heb kunnen zien. Het hielp me om hem beter te voelen en te begrijpen. Hij is zeer open, vrolijk, makkelijk in de omgang, charismatisch… Hij is 78 jaar oud en houdt van het leven, kuikens en alles wat daarbij hoort. Ik wou dat ik zo mobiel, ruimdenkend en optimistisch kon blijven op deze leeftijd..!

– Hij lijkt zoveel op Mick Jagger!

– Geen wonder: hij is van rond dezelfde tijd en schijnt een fan te zijn..

Uit een gesprek met het publiek bij de opening van de tentoonstelling van Jan Saudek in Amsterdam op 27 maart 2014.

Beoordeel dit artikel
( Nog geen beoordelingen )
Lotte Visser

Vanaf mijn vroegste herinneringen ben ik altijd gefascineerd geweest door de schoonheid van de wereld om me heen. Als kind droomde ik ervan om ruimtes te creëren die niet alleen betoverend waren, maar ook van invloed waren op het welzijn van mensen. Deze droom werd mijn drijvende kracht toen ik besloot het pad van interieurontwerp te volgen.

Witgoed. TV's. Computers. Foto uitrusting. Beoordelingen en tests. Hoe te kiezen en te kopen.
Comments: 2
  1. Jesse

    Is er een boek over het leven en werk van fotograaf Jan Saudek? Ik ben geïnteresseerd in zijn verhalen en zijn unieke stijl. Zijn er ook tentoonstellingen over hem waar ik zijn foto’s kan bewonderen? Ik wil graag meer weten over zijn leven, liefde, dood en andere interessante feiten. Dank je wel!

    Beantwoorden
  2. Noor Visser

    Kun je me meer vertellen over het werk van fotograaf Jan Saudek? Ik ben benieuwd naar zijn kijk op leven, liefde en dood, en welke andere interessante weetjes er zijn over zijn leven als kunstenaar.

    Beantwoorden
Opmerkingen toevoegen