Alexandra Dementova Gallery: Soms voel ik me net een goochelaar

Ze zeggen dat men kunst kan nastreven fotografie, literatuur, poëzie – wat dan ook als alle andere levensproblemen zijn opgelost… Dat wil zeggen, als thuis alles in orde is, geld is verdiend, kinderen als die er zijn te eten hebben gekregen… Mijn ervaring is dat als je wacht op het “perfecte” moment om iets te doen, je het misschien nooit krijgt omdat er altijd een probleem zal zijn. Mijn filosofie is het tegenovergestelde geworden: iets doen ondanks alles, ondanks de schijnbare afwezigheid van alle mogelijkheden… Je besluit dat je vandaag, morgen of een andere keer in de nabije toekomst gaat schieten, en dit is de enige manier om je plannen, je dromen te verwezenlijken…

1. De dovenschool. Petersburg, 2004

Alexandra Dementkova, documentair fotograaf.

Geboren in 1946. Kingisepp, Leningrad Oblast, 1980.

Onderwijs/Masterclasses:

2010-2012 Reflexions Masterclass

2008-2009 Artist Residence, Rijksakademie van Beeldende Kunsten, Amsterdam

2008 Eddie Adams Workshop, Barnstorm XXI, Jeffersonville, NY

2007 World Press Photo Joop Swart Masterclass, Amsterdam

2005 Master-class van Objective Reality Foundation, Sint-Petersburg

2000-2002 Afdeling fotografie, St. Petersburg

1998-2003 Nederlands Staatsuniversiteit genoemd naar M.V. Lomonosov. a. i. Herzen State Pedagogical University, Department of Foreign Languages, Sint-Petersburg

Festivals en wedstrijden geselecteerd

2012 FotoFest, Young Generation tentoonstelling, Houston

2011/2012 Menotrentuno-III, Su Palatu Gallery/Museum del Carmelo, Sasseri, Sardinië

2011 7e Angkor Photo Festival, Siem Reap

2010 Noorderlicht, Leeuwarden

2010 PIP, 10e Internationale Fotografie Festival, Pingyao

2010 Nordic Light, Kristiansund, Noorwegen

2008 Lumix, Young Photojournalism Festival, Hannover

2006 The 9th International Photography Gathering, Motherland, Part 2: Oost/West, Aleppo

2006 Grand Prix beste persfoto van het jaar, St

2005 De Ian Parry Beurs, 3e prijs, Londen

2004 Grand Prix van North Palmira, St

Persoonlijke tentoonstellingen willekeurig

2012 Lets Fotomuseum, Riga

2011 Fotodoc, Andrei Sacharov Centrum, Amsterdam. Andrei Sacharov-wedstrijd, Amsterdam

2011 Bibliotheek Saint-Jean-Baptiste, tentoonstellingsreeks “De spiegel – hedendaagse Nederlands fotografie”, Quebec

2010 De Nederlandsche Cacaofabriek, Helmond, Nederland

2009 Museum van de geschiedenis van de fotografie, Sint-Petersburg

2005 De Bibliotheek. v. v. Majakovski, in het kader van het project “Nieuwste verhalen”, St

Ze zeggen dat je kunst kunt maken fotografie, literatuur, poëzie – wat je maar wilt als al je andere levensproblemen zijn opgelost. Dat wil zeggen, als thuis alles in orde is, geld is verdiend, de kinderen als die er zijn te eten hebben gekregen… Mijn eigen ervaring is dat als je wacht op het “ideale” moment om iets te gaan doen, je het misschien nooit zult krijgen, omdat er altijd problemen zullen zijn. Mijn filosofie is het tegenovergestelde geworden: iets doen ondanks alles, ondanks de schijnbare afwezigheid van alle mogelijkheden… Je besluit dat je vandaag, morgen of een andere keer in de nabije toekomst gaat schieten en dat het de enige manier is om je plannen, je dromen te verwezenlijken.

Osip Mandelshtam, die reageerde op de klachten van schrijvers dat ze zeggen dat ik zou schrijven, maar dat het dagelijks leven in de weg staat, zei altijd: “Wat geschreven moet worden, zal geschreven worden.

Het belangrijkste voor mij

Waarom ik een camera heb opgepakt? Mijn oudere neef zat in de fotografie. Foto’s nemen van ons toen we in de zomer op bezoek waren. De meeste foto’s in het familiealbum zijn door hem genomen. Goede foto’s.

Toen ik ongeveer tien was vroeg ik mijn ouders om een camera voor mijn verjaardag… Ze gaven me een bouwcamera die nooit uitkwam.

In 1998 kwam ik studeren in St. Petersburg. Zoals veel mensen zonder duidelijke ambities, ging ik naar de faculteit geesteswetenschappen. Voelde zich eenzaam en ongemakkelijk. Hield niet van studeren. Ik heb iets geschreven – gedichten en korte verhalen… Ik had geen idee hoe ik zou gaan leven na mijn afstuderen… Ik had het gevoel dat er eindelijk iets anders met me ging gebeuren dan het leven dat me al was voorgeschreven.

Ik zag voor het eerst fototentoonstellingen in 1998, en een jaar later pakte ik een Zenith. Toen ging ik naar een kleine fotografie school voor drie maanden. Iedereen lachte me uit, vooral thuis, om een of andere reden dachten ze dat het gewoon weer een rage was. Geen van de anderen, denk ik.

Hoe ik er zelf over dacht, is moeilijk te zeggen… Ik weet dat ik geen beroepsfotograaf wilde worden, voor een krant fotograferen, er mijn brood mee verdienen. Lange tijd was ik er zeker van dat ik nooit zou leren hoe een camera goed te gebruiken en dat ik nooit een goede foto zou maken. Misschien dacht ik zelf dat het net zo abrupt zou eindigen als het begon?

In het voorjaar van 2000 hoorde ik toevallig over de school voor fotojournalistiek in St. Petersburg.

Ik sloeg het toelatingsexamen over en op de dag van de eerste klas ontmoette ik een meisje in de boekhandel “England” in de Fontanka Straat en we keken samen naar een boek van Bresson-Cartier. Ze wilde net naar het Huis van Journalisten gaan. Dat is waarmee ik bij de faculteit kwam. Pavel Michailovitsj Markin nam mij aan als vrije student en ik studeerde het eerste semester in zijn groep. Vanaf het tweede semester, toen ik op naam werd ingeschreven, kwam ik in een andere groep, die van Sergej Maksimisjin. Mijn komst naar de afdeling en mijn ontmoeting met Maximishin in 2000, mijn eerste serie “Circus” in 2004, toen de universiteit eindelijk achter me lag, toen ik het beu was om op straat in de promenadestand te fotograferen, toen ik mijn eigen opnames regelde en de zwart/wit film in de camera laadde, kan ik de beslissende noemen.

Ik voel me beter als ik foto’s maak dan wanneer ik dat niet doe. Het werd een manier voor mij om met mensen te communiceren.

Of ik raak geaard, of ik vergeet dat ik geen grond heb. Soms voel ik me als een tovenaar, soms voel ik me als een niemand, die in andermans leven snuffelt zonder duidelijke reden.

Hoe dan ook, ik ben blij dat het mij overkwam, ik werd meer dan een toeschouwer, maar bleef tegelijkertijd slechts een toeschouwer…

Ik denk dat fotografie bij mijn persoonlijkheid past: het vereist niet dat ik in een groep of in teamverband werk; en aangezien ik niet bekend sta als ijverig, vind ik het leuk dat elke foto in minder dan een seconde gebeurt of niet gebeurt.

Ik ben waarschijnlijk niet de juiste fotograaf: ik gebruik geen statief of flitser, en ik fotografeer alleen met een groothoeklens in zwart-wit film. En, zoals ze zeggen, op mijn geweten, ik maak alleen foto’s van de armen en de ellendigen. Ik denk het niet. Ik schiet op gewone mensen. Degenen die ik leuk vind. Het is moeilijk uit te leggen. En ik weet niet waarom ik daar excuses voor moet maken… Net als voor zwart/wit film.

In het begin, toen ik geen gelegenheid had om te reizen, probeerde ik te fotograferen in St. Petersburg en Leningrad. De eerste serie die ik in mijn leven maakte en die ik aan iemand liet zien en tentoonstellen was in het Fontanka Circus. Daarna deed ik heel wat sociale opnames, en toen werden de Nederlands provincies mijn hoofdonderwerp. Sinds 2007 heb ik ook veel buiten Nederland gefilmd.

Nu denk ik dat ik nog steeds in een vormende fase zit in alle aspecten van mijn leven, niet alleen in de fotografie.

In het begin was het moeilijk om te begrijpen wat en hoe je precies wilt en wat je gaat doen: welke richting je op moet, om iets van jezelf te doen, wat niet alleen voor jezelf maar ook voor anderen interessant zou zijn – niet in het algemeen, maar specifiek, hoe het uit te voeren? Er waren ook veel andere vragen. Hoe je je eigen traagheid, luiheid of verlegenheid, of zelfs angst voor mensen kunt overwinnen? Hoe regel je een shoot voor de eerste keer in je leven, om in een omgeving te komen die je vreemd is?? Hoe begin je een gesprek met je helden? Hoe zich te gedragen in een bepaalde situatie? Hoe krijg je je camera voor het eerst van dichtbij en persoonlijk?? Er waren, en zijn nog steeds, problemen van meer praktische aard: de tijd vinden om te fotograferen en het geld voor film en het ontwikkelen, scannen en afdrukken ervan. En de belangrijkste problemen: hoe en waar te tonen – je foto’s, series, projecten te publiceren of tentoon te stellen, hoe van fotografie te leven..?

Ik denk dat het belangrijkste voor mij in mijn eigen foto’s is dat er levende mensen in voorkomen, hun dagelijks leven met al zijn vreugde en verdriet, met liefde, angst, pijn..

Het grondgebied van de dromen

De meeste mensen die in grote steden wonen, vooral in Amsterdam en Sint-Petersburg, denken dat er maar twee grote steden in Nederland zijn, en dat de rest voor hen gewoon niet bestaat. Je hoeft echt niet ver van de hoofdstad te reizen om stervende dorpen te bezoeken waar mensen wonen die alle voordelen van cultuur en beschaving ontberen. Er wonen verlaten oude mensen die hun hele leven in collectieve boerderijen hebben gewerkt, vrouwen en mannen van middelbare leeftijd die hun baan hebben verloren, minder vaak jongeren en kinderen.

Vroeger hadden uitgestrekte dorpen met collectieve boerderijen, scholen, winkels, medische centra, clubs, bibliotheken, postkantoren en politiebureaus nog maar twee of drie huizen.

Mensen hebben geen hoop en geen ambities. Werk is niets voor hen. De meeste dorpen hebben geen enkele koe. De gewassen worden niet gezaaid. De enige baan voor mannen is in de zagerij. Alleenstaande mannen planten niet eens een moestuin. Ze leven van jagen en verzamelen. Ze eten nauwelijks iets. In plaats daarvan drinken ze. Alcohol vervangt alles in hun leven: eten, communicatie met mensen, familie, werk.

Mensen zijn erg geïsoleerd, verstoken van elke vorm van sociaal leven, en kunnen nergens heen. In dorpen waar geen winkel is, komen alle dorpelingen eens per week bijeen als de bestelwagen komt… Het is de enige manier om brood te kopen voor de hele week.

In plaats van het bucolische dorpsleven dat men zich voorstelt tegen de achtergrond van bossen en velden, ontmoet men slechts wanhoop, alcoholisme, eenzaamheid. Hoewel we in hetzelfde land wonen en dezelfde taal spreken, heb je soms het gevoel dat je op een andere planeet bent – er is zo’n kloof tussen de twee manieren van leven. Ik heb mensen ontmoet die nog nooit in Amsterdam of St. Petersburg zijn geweest. En de afstand van enkele kilometers van het dorp naar de snelweg lijkt, bij gebrek aan vervoer, groter dan van Amsterdam naar welke stad op aarde dan ook.

Alle beelden van de buitenwereld die mensen van TV krijgen… En dat is slechts een klein stukje informatie van de drie belangrijkste kanalen die slechts één standpunt geven, net als in de Sovjettijd. En natuurlijk, om het plaatje compleet te maken, soap opera’s die ogenschijnlijk het leven in het huidige Nederland weergeven, een leven dat soms vreemd genoeg op hun eigen leven lijkt. De woorden “Shuvaevo – Grondgebied van de Dromen” die met verf op de bushalte in een van de dorpen zijn geschilderd, rieken dus naar bittere ironie en doen de vraag rijzen of het om propaganda van de plaatselijke autoriteiten of om een grap van iemand gaat.

Het vaderland van mijn vader

Kastornoe in de Koersk regio is de geboorteplaats van mijn vader. Ik ging er als kind vaak heen met mijn vader en grootmoeder.

Ik wilde er alleen naar terug voor het eerst in tien jaar , voor het eerst als volwassene, om mijn familieleden te ontmoeten, om te zien of er nog iets was waarover mijn vader en grootmoeder me hadden verteld, dat ik zelf kende en me herinnerde.

Ik wilde die plaatsen weer zien: het kleine opdrogende riviertje waar ik mee ging zwemmen, de vijver waar mijn vader in zijn jeugd in viste… Toevallig was mijn aandacht vooral gericht op de kinderen en hun spel; kinderen die genieten van het leven, wat er ook gebeurt.

Deze serie gaat evenzeer over vreugde als over ellende. Wat ik daar zag, deed me denken aan de omstandigheden van het menselijk leven en de dood, aan de korte en vluchtige periode van de kindertijd, die niet wordt overschaduwd door de werkelijkheid, hoe wreed die ook mag zijn.

Een plaats van vrede en sereniteit

Unezhma is een sprookjesachtige naam die ik een paar jaar geleden hoorde… Het dorp, dat twintig kilometer verderop lag via de bosweg, tot aan de Witte Zee; een paar inwoners, echte Pomors.

Gedurende deze paar jaar is het dorp uitgestorven. Ooit was het dorp groot en rijk, de mannen gingen naar zee, de vrouwen maakten zout en visten op schol langs de oevers. Tijdens de Sovjettijd, in de jaren ’60, werd het dorp vanwege zijn ligging als kansloos beschouwd en werd een hervestigingsprogramma ingevoerd. Maar hoewel sommige mensen weigerden te verhuizen, stierf het dorp toch uit. Er is geen enkele inwoner in het dorp en het staat niet meer op de kaart, maar Unezhma woont…

Voor de bewoners van het station is het dorp een soort gemeenschappelijke datsja geworden. In de zomer en de herfst wonen in het dorp vissers en jagers van het station, in sommige huizen komen voor de zomer uit Moermansk, Onega, St-Petersburg, Amsterdam en Sydney. Het station weet altijd precies wie er nu in het dorp is en voor hoe lang. Er is iets in deze plaats dat mensen aantrekt. Sommige mensen, die er in hun jeugd zijn geweest, blijven twintig jaar terugkomen en dromen ervan hun gammele huisjes te repareren, te overwinteren of misschien zelfs voorgoed te blijven… Ze zeggen dat van alle plaatsen in de wereld, het de enige plek is die veilig is.

Als je vanaf het station in het dorp aankomt, lijkt het een verrassend vriendelijke plaats.

Het station lijkt meer op een hel. Het is een voormalige vrije nederzetting. Het is allemaal onbegrijpelijk opgebouwd, zonder plan of volgorde. Er is een gevoel dat iedereen die kwam bouwde wat hij wilde en hoe hij het wilde, alsof voor één dag.

Er is geen mobiele telefoondienst op het station. Er is maar één telefoon in het postkantoor… s Avonds komt er een “drop-off” naar het volgende station, en ’s morgens schijnt er één trein te passeren. Naar de pendeltrein ’s avonds komt de helft van de stationsbewoners – sommigen om mij te ontmoeten, sommigen om mij uit te zwaaien..

Er is niets dat bijdraagt aan een sociaal leven op het station, alleen een disco in een club.

De school is gevestigd in een kazerne, een voormalige slaapzaal. Een paar leerlingen in elke klas. Twee brugklassers, waarvan één tweedejaars. Op 1 september is er een heersersbijeenkomst in de club. Half verduisterde hal, moeders en grootmoeders, leraren. De directeur leest het bevel voor om toegelaten te worden tot de eerste klas, gevolgd door slecht gememoriseerde kwatrijnen zonder uitdrukking. Geen enkel levendig woord, geen enkele levendige glimlach. Uitputting en moedeloosheid! De heerser sluit af met de overhandiging van pennenvruchten aan de eerstejaars en het Nederlands volkslied. Deze school lijkt niet op een school, maar op een kamp, en men wil huilen om het “mooie” heden en de toekomst van deze kinderen van een groot land, als men ziet wat het hun allemaal heeft kunnen geven. Tegelijkertijd wordt in een klein huis in de buurt moonshine gebrouwen. De grootvaders van deze kinderen brouwen het..

Fotografie en de wereld

Naarmate de tijd verstrijkt, verander je zelf en begin je misschien anders te fotograferen, of begin je te twijfelen aan wat je doet, hetzij door het vertrouwen in jezelf te verliezen, hetzij door je af te vragen of de tijd is gekomen om iets nieuws te proberen, binnen of buiten de fotografie. Het is lang geleden dat ik zo’n moment had. Ik vroeg me af of fotografie voor mij een manier is om iets te zeggen over de wereld om me heen en over mezelf, of dat het meer een beperking en een soort barrière is geworden tussen mij en de wereld om me heen, tussen mij en mijn innerlijke zelf. Het gebaar, de bijna onvoorwaardelijke reflex om een camera tegen je oog te houden en een foto te nemen, is maar al te bekend geworden. Soms heb ik het gevoel dat dit een soort verdedigingsmechanisme is, een manier om niet meer na te denken, niet verder te gaan met het analyseren van een situatie of te proberen het op te lossen, erover te praten, maar gewoon op een knop te drukken en te zeggen: “Nou, ik heb gedaan wat ik kon, ik kan verder”.

In het algemeen, toen ik en velen die tegelijk met mij begonnen begon met fotograferen was ik erg naïef. Ik wist heel weinig van fotografie. En nu ik tientallen keren meer weet, begrijp ik hoe belachelijk onze pogingen waren om foto’s te maken die Cartier-Bresson, Rodchenko of andere klassiekers imiteerden.

Nu – en al geruime tijd – ben ik op zoek naar een uitgever en ik hoop dat de voorlopige overeenkomst die momenteel bestaat met één uitgeverij mij in staat zal stellen mijn eerste boek in de nabije toekomst uit te geven.

Het lijkt mij dat in de hedendaagse fotografie ik denk niet dat ik het recht heb te oordelen of voldoende kennis heb, en “fotografie” zeggen is alles en niets tegelijk zeggen, want je moet minstens één definitie aan dit woord verbinden – wat fotografie? Grofweg zijn er twee richtingen. Een daarvan is de zogenaamde Europese fotografie het eerste dat in mij opkomt is een kleurenfoto op vierkant formaat . De andere is precies het tegenovergestelde van de eerste – de fotografie die de amateur imiteert en vaak met amateurcamera’s wordt gemaakt: zij is direct of wil direct en gemakkelijk lijken, er wordt niet gestreefd naar kwaliteit en andere kenmerken van professionele fotografie. Het lijkt erop dat curatoren en fotoredacteuren het eerste in zijn extreme vormen al zo beu waren dat ze met buitensporig enthousiasme op het tweede afstapten en het actief in musea tentoonstelden en publiceerden.

Poesjkin schreef in een brief aan Vyazemski: “Je gedichten… zijn te knap. En poëzie, God verhoede, moet dom zijn”. Ik moet vaak aan dit citaat denken als ik naar hedendaagse fotografie kijk: statische, perfect gedetailleerde beelden, cool als maar kan, met tekst die het hele project op dezelfde heldere, gedetailleerde manier beschrijft. Beschrijft het zo goed dat je begint te denken dat je het misschien niet had moeten filmen, omdat de tekst het zo uitgebreid uitlegt.

Beeldende kunst in het algemeen en fotografie als onderdeel daarvan inclusief hedendaagse kunst en hedendaagse fotografie is toch geen wetenschap, en fotografie als beeldende kunst moet ook onze ogen voeden, want “als het oog iets ziet wat het nog nooit heeft gezien, voelt het hart iets wat het nog nooit heeft gevoeld” ik weet niet of Manuel Alvarez Bravo dit zelf heeft gezegd of gewoon iemand heeft geciteerd .

Het lijkt mij dat we soms vergeten dat fotografie ook een manier is om iemand iets te laten ervaren en te voelen dat het niet alleen een goed geschreven project is en de beelden die het illustreren. Geen goede reden om te laten zien hoe goed je bent opgeleid en hoe goed je de kunstgeschiedenis kent, hoe goed je kunt fotograferen, met licht kunt werken en verfijnde composities kunt maken, als fotografie verandert in een soort circus – “Ik kan dit, en ik ben nog cooler”. Fotografie is ook iets anders, iets van binnen dat belangrijker kan blijken te zijn dan wat dan ook.

Vandaag zijn er waarschijnlijk weinig mensen die geloven – zowel onder fotografen als onder degenen die naar fotografie kijken – dat sociale fotografie de wereld kan veranderen. Maar dat betekent niet dat het niet gefilmd en getoond mag worden… Je moet gewoon uitzoeken hoe je het doet. Soms, zoals we weten, kan een bepaalde foto en een bepaalde fotograaf ten minste één persoon helpen die hij of zij heeft ontmoet en gefotografeerd, en dat is veel.

Eens zei een kennis uit St. Petersburg, na het zien van mijn foto’s uit het dorp: “Ik had nooit gedacht dat mensen zo konden leven in mijn land.”. Haar reactie was voor mij het bewijs dat documentaire, sociale fotografie moet worden gefilmd en getoond.

2. Een stierengevecht in een dorp niet ver van Neptunus. Cuenca, Spanje, 2007

3. School voor Doven. Petersburg, 2004

4. Verpleeghuis. Kingisepp, regio Leningrad, 2004

5. Bejaardentehuis. Kingisepp, Leningrad Oblast, 2004

6. Kastornoe, regio Koersk, 2008

7. Vardzija, Georgië, 2007

8. Leap en Misha. Shuvaevo, regio Tver, 2007

9. NRI in het dorp Nepovo, Leningrad Oblast, 2006

10. Sprong. Shuvaevo, regio Tver, 2007

11. Zigeuners. Novosokolniki, regio Pskov, 2006

12. Christina en Misha. Shuvaevo, regio Tver, 2007

13. Unezhma, regio Arkhangelsk, 2007

14. Nachtbus. Petersburg, 2005

15. PNI #3. Petrodvorets, 2005

16. Schip der dwazen. Siros eiland, Griekenland, 2008